11 september 2020

Amma Asante: ‘Je afkomst mag niet je toekomst bepalen’

Amma Asante deed in 2015 voor ons fonds onderzoek naar kunst-, cultuur- en sportdeelname bij kinderen in armoede: ‘Mind the Gap’. Asante’s werkzame leven staat in het teken van je inzetten voor een betere samenleving en gelijke kansen. Zo werkte zij onder meer in de jeugdhulpverlening, asielopvang en publieke gezondheid en was als gemeenteraadslid en lid van de Tweede Kamer actief voor de PvdA. Momenteel is ze voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad. Mind the Gap is vijf jaar geleden. Hoe staan we er nu voor als het gaat om kansen voor kinderen? 

Betrokkenheid en drive zijn het kompas waar Amma Asante op vaart. Waar komt die betrokkenheid vandaan? “Mijn eigen kindertijd heeft er vast mee te maken,” zegt Amma. “Ook ik kom uit een gezin waar niet veel geld was. Overigens heb ik daar niet veel van gemerkt. Maar misschien dat daar het zaadje geplant is. Je afkomst mag niet je toekomst bepalen en dat zie je steeds vaker gebeuren. Armoede is steeds vaker een generationeel probleem. Het wordt van ouder op kind doorgegeven. Als je in de materie duikt kan je niet anders dan je boos maken en je verbazen.” 

Mensen houden minder over, ook als ze werken

Armoede is een structureel, maatschappelijk probleem, constateert Amma. Maar veel mensen hebben geen idee. “Dat stoort me. Dat zoveel mensen niet weten dat er een grote groep mensen is die niet kan deelnemen aan het maatschappelijk leven. Daardoor ontstaan achterstanden in gezinnen. Het probleem oplossen betekent dat er eerst maatschappelijk bewustzijn moet zijn. Mensen moeten zich opwinden, van de politiek eisen dat dit opgelost wordt. In Nederland kom je niet om van de honger, er zijn goede voorzieningen. Maar als je verder kijkt, bijvoorbeeld naar gezondheidscijfers en de kansen voor kinderen, dan zie je dat er een duidelijke tweedeling is.”  

Haar onderzoek Mind the Gap uit 2015 ging over deelname aan sport en cultuur van kinderen die opgroeien in armoede. Is er iets verbeterd in die vijf jaar? “Dat zie ik niet,” zegt Amma. “Armoede nam enigszins af tijdens de hoogconjuctuur maar dat is inmiddels helemaal tenietgedaan. Onder andere door de coronacrisis. Ik zie ook dat de kosten van levensonderhoud zijn gestegen en uitkeringen worden lager. Mensen houden onder aan de streep minder over, ook als ze werken. Vanuit SZW is er de laatste jaren veel geïnvesteerd in het bekendmaken van de problematiek en het doorbreken van taboes. Dat is heel goed en ik heb daar veel waardering voor maar het is niet genoeg om het probleem structureel op te lossen.”  

Even los

Waarom is het belangrijk dat kinderen de kans krijgen te sporten, te dansen of muziek te maken? “Het is leuk, goed voor de ontwikkeling en vergroot het zelfvertrouwen waardoor de prestaties op school beter worden. Ook dat is iets dat te weinig onderkend wordt. Ouders die weinig geld hebben, bezuinigen vaak als eerste op de activiteiten van hun kinderen. Begrijpelijk, de vaste lasten gaan voor. Kun je nagaan wat dat betekent voor de ontwikkeling van de kinderen. Juist voor hen is het zo belangrijk even los te zijn van hun ouders, een paar uur per week niet geconfronteerd te worden met schaarste maar lol te hebben met leeftijdsgenoten en nieuwe skills op te kunnen doen. Dat vergroot hun kansen op een betere toekomst.”  

Eigen kracht versterken

Wat moet er gebeuren om armoede op te lossen. “Heel veel. In fiscaal opzicht kan er veel meer gebeuren. Waar ik me voor inzet is onder andere de vereenvoudiging van het toeslagenstelsel. Er ontstaan veel problemen als het gaat om toeslagen. Het is een ingewikkeld systeem waardoor mensen in de problemen komen en schulden krijgen. Boete wordt op boete gestapeld waardoor mensen steeds dieper in de schulden komen. Schuldenproblematiek is een industrie geworden. Daar moet de overheid iets aan doen. Zoals de mogelijkheid om schulden door te verkopen. Hierdoor kan een schuld van een paar tientjes binnen een jaar stijgen naar honderden euro’s. Je zou bijvoorbeeld ook de kinderbijslag kunnen verhogen voor minimagezinnen. Maar het gaat niet alleen om het geven van geld. Je moet mensen ook in staat stellen op eigen kracht hun inkomen te verdienen zodat het gevoel van eigenwaarde versterkt wordt.”  

Armoede komt nooit alleen

Armoede gaat niet alleen over geldgebrek, vindt Amma. “Wij beoordelen iemand vaak op wat hij of zij verdient, op wat voor werk iemand doet. Als je niet in staat bent je eigen geld te verdienen, word je gezien als loser. Dat draagt bij aan de schaamte en maakt dat mensen zich isoleren. Armoede komt nooit alleen maar is vrijwel altijd verbonden met bijvoorbeeld gezondheidsproblemen en problemen op relationeel gebied. Er moet dus ook aandacht en geld geïnvesteerd worden in de begeleiding van gezinnen. Als je elke dag moet bedenken hoe je eten op tafel moet krijgen, dat vreet aan een mens. Help mensen hun veerkracht te versterken.”