Bernd Reichrath is adjunct-directeur van basisschool St. Stefanus in het Limburgse Wijnandsrade én intermediair van het Jeugdfonds Sport & Cultuur. De tweede lockdown is nog van kracht als we Bernd spreken. Wat voor invloed heeft de coronacrisis op kwetsbare kinderen?

Tijdens de lockdown contact houden met de kinderen is een grote uitdaging. Hoe hebben Bernd en zijn collega’s het aangepakt? “Vanaf groep 3 krijgen de kinderen volledig online onderwijs. Ze loggen iedere ochtend in,” zegt Bernd. “Daarnaast hebben we regelmatig contact met de ouders om te vragen hoe het thuis gaat. Kinderen van ouders met een cruciaal beroep kwamen naar de noodopvang. Daarnaast gingen  ook kinderen bij wie de thuissituatie kwetsbaar is naar school. Tijdens de lockdown hebben de kinderen devices gekregen om online te werken maar als er thuis vier kinderen zijn die online onderwijs volgen, wordt het lastig.”

Schrijnend

Kwetsbare situaties zijn er volop, weet Bernd. Sterker nog, als gevolg van de coronacrisis neemt het aantal kwetsbare gezinnen toe. “In die gezinnen is het nodig het kind en het gezin meer rust te geven door het kind naar school te laten komen. De meeste ouders zijn blij met het aanbod want die zitten met de handen in het haar. Anderen hebben een zetje nodig waarbij je dan ziet dat ze zich na een paar dagen toch melden omdat het thuis niet te doen is. Gelukkig zijn dat uitzonderingen. We proberen de spanning in gezinnen zoveel mogelijk te verlichten.”

Ouders kunnen de contributie niet meer betalen

De meeste gezinnen die voor de coronacrisis kwetsbaar waren, zijn al in beeld.  Maar vanwege corona groeit dat aantal. “Bij ons op school merken we daar gelukkig nog niet veel van,” zegt Bernd. “Maar we zien het wel in onze regio Parkstad. Ik ben bestuurslid van een turnvereniging en het ledenaantal loopt terug. Ouders melden hun kinderen bijvoorbeeld af omdat ze hun baan kwijt zijn en de contributie niet meer kunnen betalen. We verwijzen ze natuurlijk door naar jullie maar vanuit de vereniging doorverwijzen is lastiger dan op school waar ik de ouders ken. Waarschijnlijk zullen niet alle kinderen zich weer aanmelden als er weer geturnd mag worden. Het zijn onzekere tijden. Mensen houden hun geld liever in hun portemonnee. Jammer voor het kind maar ook zorgelijk voor het voorbestaan van de sportvereniging.”

Kinderen hebben het nodig elkaar te zien

Op school kent Bernd de gezinnen en herkent hij armoede. “Gelukkig mogen de kinderen weer naar school. Het is beter om ze live te zien zodat je kunt zien hoe het in een gezin gaat. Dan zie je het als een jongetje niet genoeg in zijn broodtrommeltje meekrijgt. Of dat het geen winterjas heeft. Of het meisje dat nooit kan vertellen over iets leuks dat ze in het weekend gedaan heeft. Over het algemeen zijn ouders heel blij als je het bespreekbaar maakt. Ze horen dan dat er mogelijkheden zijn. Vaak durven ze zelf de stap niet te maken maar als jij de eerste aanzet geeft, zijn ze er blij mee. Hopelijk duurt het niet al te lang voor ze weer naar de sportclub of cultuuractiviteit mogen. Kinderen lijden eronder dat ze zich niet meer uit kunnen leven tijdens sport of op hun clubjes. Kinderen hebben het nodig elkaar te zien.”

Meer informatie voor leerkrachten

Maaike van Dantzig is leerkracht van groep 6/7 op de CBS Het Baken in Harderwijk. Ze werkt op een school met een diverse populatie waaronder gezinnen die het niet breed hebben. ‘Ik vind het fijn als ik meer kan betekenen.’  

Het Baken staat in een wijk met een mix van sociale huur en koopwoningen. Ook de leerlingenpopulatie is heel divers. “Bij ons op school zijn alle lagen van de bevolking vertegenwoordigd,” zegt Maaike. “Kinderen van tweeverdieners, uit gebroken gezinnen, kinderen met een allochtone achtergrond. Ik vind dat heel leuk. Vooral omdat ik voor een aantal kinderen meer kan betekenen dan alleen juf zijn.” 

Aan de kinderen zie je niets

Zoals op iedere school, zitten er ook op Het Baken kinderen uit gezinnen waar weinig geld is. “Tijdens de lockdown had ik meer contact met kwetsbare gezinnen met financiële problemen, al of niet als gevolg van de coronacrisis. Het is best lastig om te signaleren dat er geldzorgen zijn. Aan de kinderen zie je meestal niets. Je merkt het vooral in de verhalen die kinderen in de klas vertellen na het weekend of vakantie. Ze hebben in het weekend niets leuks gedaan, zijn niet op vakantie geweest. Vaak dragen ze dezelfde kleding. Maar we zien het vooral in het niet kunnen betalen van de vrijwillige ouderbijdrage of het schoolreisje. Gelukkig gaan alle kinderen gewoon mee, daar zorgt de school wel voor.” 

Ook goed voor ouders

Als kinderen hun passie kunnen ontdekken en beoefenen kan dat een groot verschil maken. Ook thuis en in de klas. Maaike heeft een mooi voorbeeld: “Een van onze leerlingen voetbalde op het schoolplein de sterren van de hemel maar was geen lid van een voetbalclub. Hij vertoonde in de klas best moeilijk gedrag. We waren ervan overtuigd dat zijn gedrag zou verbeteren als hij lid zou zijn van een vereniging maar het gezin heeft het niet breed. Onze Intern Begeleider is intermediair van het Jeugdfonds en heeft ervoor gezorgd dat hij lid werd van een voetbalclub. We zien direct een gedragsverbetering. Hij gaat uitdagingen aan, moedigt andere jongens aan. Op de club leert hij samenwerken, een team te vormen, ervoor te gaan. Hij heeft nu een sportmentaliteit en dat helpt hem enorm. Het heeft ook een positief effect op de ouders. Ook zij geven aan dat hun wereld groter wordt. Ze komen op de sportvereniging, krijgen contact met andere ouders, begeleiden groepjes kinderen naar wedstrijden. Ze voelen zich nuttig.”  

Meedoen is goed voor kinderen

“Het heeft zoveel meerwaarde dat kinderen via het Jeugdfonds mee kunnen doen. Ze ontdekken dat ze misschien niet goed zijn in rekenen, maar wel in streetdance. En ik ben ervan overtuigd dat het ook bijdraagt aan de cognitieve en sociale ontwikkeling. Kijk maar naar dat voorbeeld dat ik gaf over dat voetballende jongetje. Het maakt op alle fronten verschil als kinderen mee kunnen doen.” 

Meer informatie voor leerkrachten

Bonny O’ Brien is leerkracht van groep 6 op OBS Caleidoscoop in Almere. De tweede lockdown is achter de rug. Bonny is blij haar klas weer live te zien. Het was een bizar jaar voor de hele samenleving maar in het bijzonder voor het onderwijs. Wat heeft dat gedaan met de kinderen?

De eerste lockdown was voor veel scholen vooral zoeken hoe ze het moesten aanpakken, dat onderwijs op afstand. Daarbij werd vooral duidelijk dat veel gezinnen het moeilijk hadden. Bonny: “Tijdens de eerste lockdown heb ik vooral kinderen en gezinnen begeleid. Het online-onderwijs was nog niet georganiseerd. Kinderen kregen een weektaak die ze in moesten leveren en het contact was minimaal. Er waren kinderen die helemaal vast kwamen te zitten, we raakten zelfs kinderen kwijt.”

Er was veel angst

Als leerkracht wil je contact houden met je kinderen, weten hoe het met ze gaat. “Het was zorgelijk dat een aantal kinderen uit beeld was. Samen met een welzijnsorganisatie zijn er in plaats van naschoolse alternatieve activiteiten georganiseerd. Kinderen die uit het zicht waren of het moeilijk hadden, zijn op school uitgenodigd. We deden spelletjes, bakten samen en kletsten.

De kinderen waren even uit de soms lastige thuissituatie en wij konden zien hoe het met ze ging. Dat was heel erg belangrijk. Veel kinderen voelden zich schuldig omdat ze hun werk niet afkregen. Er waren ook kinderen die gewoon bang waren. Bang voor corona, dat hun ouders het zouden krijgen, ze zagen op het nieuws dat er mensen doodgingen. Er was veel angst. Ook onder ouders die de informatie over corona niet begrepen door laaggeletterdheid of omdat ze het Nederlands niet voldoende beheersen. Ze konden de mail niet lezen en hielden hun kinderen zoveel mogelijk thuis. We hebben ze zoveel mogelijk gerustgesteld en gezorgd voor een veilige sfeer.”

Juist kwetsbare kinderen hebben een knuffel nodig

Tijdens de tweede lockdown stond het online-onderwijs stevig in de steigers. “We hebben veel geleerd van de eerste periode en hadden een plan klaarliggen. Toen de tweede lockdown van start ging, verliep alles heel soepel. We hebben nagenoeg geen kinderen gemist. Wat je wel merkt, is dat je de ouders niet meer spreekt. Die staan aan de rand van het schoolplein op hun kind te wachten en komen niet meer de klas in. We weten dus minder goed wat er zich thuis afspeelt.

Gemis van clubjes

Wat we wel zien is dat kinderen hun clubjes missen. Ze kunnen gelukkig nog wel naar de training van buitensporten maar verder ligt alles stil. Ze hebben zo’n behoefte elkaar te zien. Tijdens de pauzes of na schooltijd blijven veel kinderen gewoon online om met elkaar te kletsen of samen schoolwerk te maken.

Kinderen krijgen meer energie als ze buiten school iets doen wat ze leuk vinden. Daardoor zijn ze rustiger en vrolijker. Ze leren, bij het sporten bijvoorbeeld, spelenderwijs omgaan met spelregels. Die lijken vaak op de spelregels op school. Ze pikken op school sneller dingen op als ze buiten school iets doen. Doen meer vaardigheden op die ze overal kunnen gebruiken. Dat zijn allemaal dingen die ze nu missen. Gelukkig zijn we weer gestart en zien we onze kinderen weer live. Juist kwetsbare kinderen hebben een knuffel nodig.”

Meer informatie voor leerkrachten

OBS Caleidoscoop is een moderne, ruim opgezette basisschool in Almere met veel aandacht voor sport en beweging. Directeur Janneke Dronkers weet hoe belangrijk het is dat kinderen bewegen. Vanwege de coronacrisis kunnen kinderen niet naar de sportzaal of streetdance en zijn activiteiten op school beperkt. Hoe ga je daar als school mee om?

Vooral kwetsbare kinderen hebben last van de coronacrisis, vindt Janneke Dronkers. “De voorspelbaarheid is weg,” zegt ze. “Juist deze kinderen hebben structuur nodig. De vanzelfsprekendheid van naar school gaan, vriendjes en vriendinnetjes ontmoeten en naar de club gaan, biedt ze houvast en veiligheid. Een aantal kinderen zit in een moeilijke thuissituatie waar ze hun schoolwerk niet kunnen doen omdat het te druk is, of zelfs onveilig.

Ook in veel gezinnen is het ritme weg. Kinderen gaan later naar bed of ouders zijn online aan het werk en kunnen de kinderen niet begeleiden. Als kinderen niet inloggen, is dat voor ons een signaal. We gaan dan bellen. Vragen naar het waarom en wat ze nodig hebben om wél online mee te doen. In principe hebben kinderen een device maar moeten die vaak delen met broertjes of zusjes. Of er is een hele slechte internetverbinding. Alle kinderen die buiten beeld blijven of waar zorgen over zijn, vragen we om op school de lessen te volgen.”

Ze missen het samen zijn verschrikkelijk

Gezinnen die nog niet kwetsbaar waren, zijn dat als gevolg van de coronacrisis nu wel. “Als je drie kleine kinderen hebt, zelf moet werken en ook de homeschooling moet doen is dat heel lastig. Dat komt de sfeer niet ten goede. We zien veel spanning tussen ouders en kinderen krijgen die stress ook mee. Of mensen raken hun baan kwijt.

Kinderen kunnen zich niet meer uitleven op voetbal of streetdance maar ze hebben het zo hard nodig te kunnen bewegen en samen te zijn. Als dat wegvalt, valt er energie en plezier weg. We hebben geprobeerd activiteiten aan te bieden, maar dat kon alleen voor kinderen op de noodopvang. Er is dus een hele grote groep die niet mee doet en ze missen dat verschrikkelijk. Ik sprak een jongetje uit groep 7, zonder boertjes of zusjes, die vertelde dat hij al drie weken niemand live had gezien. De ouders werkten beiden online vanuit huis en hadden geen tijd voor hem. Hij wacht elke dag tot de dag weer voorbij is. Als zo’n kind dan kan sporten, zou dat enorm schelen.”

Het Jeugdfonds raakt levens aan

“Onze visie is dat kinderen die lekker bewegen, die goed in hun vel zitten, beter leren,” zegt Janneke. “Als je niet lekker in je vel zit, kun je lastig informatie opnemen. De scholen zijn weer open maar wel op zo’n manier dat het voor ons lastig is het op een goede manier te bolwerken. We willen allemaal lekker lesgeven dus we gaan er alles aan doen. Het zou fijn zijn als we allerlei activiteiten en bijvoorbeeld de gymles buiten kunnen geven. En dat binnenkort de clubs ook weer opengaan.

Bewust intermediair

Wij zijn heel bewust intermediair van het Jeugdfonds. Onze intermediairs zorgen ervoor dat kinderen waar thuis geen geld is, toch mee kunnen doen. Thuis is er vaak veel schaamte als ouders weinig geld hebben, zowel bij ouders als bij kinderen. De intermediair gaat het gesprek met de ouders aan, dat hoeft verder niemand te weten maar het kind kan wel gewoon meedoen. Het Jeugdfonds Sport & Cultuur levert de entreekaartjes tot een normaal leven. Jullie raken levens aan. Het lijkt een klein gebaar, maar het is iets dat die leerling nooit meer vergeet. Ik hoop dat dat snel weer mogelijk is.”

Meer informatie voor leerkrachten